فاصله دو بارداري چقدر باشد

يکي از سوالات رايج خانواده ها، فاصله مطلوب ميان بارداري ها براي حفظ سلامت مادر و کودک است. در اين مطلب به تحقيقات در اين مورد و عوارض عدم فاصله گذاري صحيح مي پردازيم.

دو بچه در خانواده

آمار و اطلاعات به دست آمده، نشان مي دهد ميزان مرگ و مير مادر و نوزاد، عوارض و بيماري هاي ناشي از بارداري و زايمان در بارداري هايي که فاصله زماني آن با بارداري قبلي حدود 3 سال بوده است، نسبت به بارداري که اين فاصله حدود 2 سال بوده، کمتر شده است. اين آمار و اطلاعات از چهار گروه يعني خانم هاي باردار، نوزدان، کودکان زير يک سال و کودکان زير 5 سال به دست آمده است و همه آنها نشان دهنده کاهش عوارض بارداري و زايمان با فاصله سه سال از بارداري قبلي است.

در اينجا بايد به اين نکته اشاره کنم که لزوما تمام بارداري هاي با فاصله کمتر از 3 سال به  مرگ‌ومير يا بيماري در مادر يا نوزاد منجر نخواهد شد، اما در يک بررسي آماري در جامعه، اين نتايج حاصل مي شود.

شايد برخي افراد تصور کنند که برنامه تنظيم خانواده براي کاهش تعداد مواليد، فاصله 3 سال را نسبت به 2 سال پيشنهاد مي کند، اما همان طور که مدت زمان حداقل 3 سال مطرح است، بايد به حداکثر فاصله 5 سال نيز توجه شود.

طبق همين بررسي هاي آماري، اگر فاصله بين دو بارداري به بيش از 5 سال افزايش يابد نيز عوارض دوران بارداري و زايمان بيشتر مي شود. مادراني که فاصله بارداري آنها به 69 ماه يعني 5 سال و نيم مي رسد، در بارداري دوم مشکلات بيشتري را نسبت به مادراني که فاصله دو بارداري آنها کمتر از 5 سال بوده است، تجربه کرده اند. از اين مقايسه ها، مي توانيم به مشکلاتي که امروزه در کشور ما با عنوان مسموميت بارداري نام برده مي شود، اشاره کنيم.

علايم مسموميت بارداري عبارتند از افزايش فشارخون بارداري، دفع پروتئين از طريق ادرار و ورم بيش از حد دست ها و پاها که معمولا احتمال بروز آن در خانم هايي که فاصله بين دو بارداري آنها بيش از 5 سال است، بيشتر است.

بهترين فاصله بين دو بارداري 3 تا 5 سال است،نه کمتر و نه بيشتر

چرا 3 سال فاصله؟

بررسي ها نشان مي دهد، وقتي فاصله بين دو بارداري متوالي کمتر از 3 سال مي شود، در جمعيت مادران آن جامعه، عوارض و بيماري هاي زير بيشتر بروز مي کند:

کم خوني مادر: يکي از اين بيماري ها که شيوع آن نسبتا بالاست، آنمي يا کم خوني در مادران است. آمارها نشان مي دهد وقتي بارداري هاي متوالي، درست در زماني کمتر از 3 سال اتفاق مي افتد، مادر به کم خوني مبتلا مي شود. ممکن است اين کم خوني به صورت مخفي باشد، اما اين بيماري زماني آشکار مي شود که آن خانم براي دومين بار در مدت کمتر از 3 سال باردار شود.

شيردهي کمتر: نکته ديگر، بحث شيردهي مادر است. طبق گفته تمام پزشکان، نوزاد بايد تا 6 ماه اول زندگي، انحصارا با شير مادر تغذيه شود و معمولا توصيه مي شود که اين شيردهي تا پايان 24 ماهگي نوزاد در کنار غاي کمکي ادامه يابد. تمام توصيه هاي پزشکان، شيردهي به نوزاد تا پايان 2 سالگي است. حال اگر فاصله بين دو بارداري متوالي را دو سال در نظر بگيريم، مادر زمان شيردهي نوزاد اول، باردار خواهد بود و اين بارداري در شيردهي نوزاد اول اختلال ايجاد مي کند. قطع شيردهي به نوزاد باعث ضعف سيستم ايمني او مي شود که اين خود مي تواند احتمال بروز بيماري هاي عفوني در نوزاد اول را افزايش دهد.

کاهش ذخاير بدن مادر: ما مي دانيم که تغذيه جنين در دوران بارداري از طريق خون مادر است. طبيعتا وقتي مادري مبتلا به کم خوني باشد، اکسيژن رساني و تغذيه جنين نيز مختل مي شود و اين اختلال روي سلامت جنين تاثير مي گذارد.

جنين براي رشد و تکامل، مواد موردنيازش را از بدن مادر تامين مي کند، اما مادر نمي تواند تمام نيازهاي جنين را با دريافت روزمره مواد غذايي در اختيار جنين قرار دهد، بلکه بخش قابل توجهي از اين مواد لازم که به جنين منتقل مي شود از ذخاير بدن مادر است مثل کلسيم و برخي از ريزمغذي ها، اما وقتي اين ذخاير از بدن مادر برداشته مي شود، چه مدت زمان براي جبران و جايگزيني آن در بدن مادر لازم است؟

البته اين زمان با توجه به جوامع و ضرورت کشورهاي مختلف، متفاوت است و با تغذيه مادر و ميزان استرس وارده بر او پس از زايمان ارتباط دارد. اما اگر بخواهيم يک ميانگين از اين زمان ارائه بدهيم، خانم ها حدود 3 سال زمان احتياج دارند که اين ذخاير را مجددا جايگزين کنند. همچنين نمايه توده بدني و انرژي مادر با بارداري هايي که فاصله بين آنها کمتر از 3 سال است، تحت تاثير قرار مي گيرد.

توصيه ما براي سن بارداري بين 20 تا 30 سالگي است و سن 18 تا 35 سال به عنوان مرز بارداري به خانواده و افراد آن باز مي گردد

احتمال زايمان زودرس: بررسي شاخص هاي زايمان زودرس نشان مي دهد در مادراني که فاصله بين دو بارداري آنها کمتر از 3 سال بوده، احتمال زايمان زودرس افزايش يافته است و نوع زايمان تفاوت نمي کند. شايد بعضي از خانم ها فکر کنند که چون زايمان آنها به صورت طبيعي بوده، رعايت زمان 3 سال تا بارداري بعدي براي آنها لازم نيست و اين مدت زمان فقط براي خانم هايي است که زايمان به صورت سزارين را انجام داده اند. اما فرآيند بارداري در اين روند مهم است. وقتي ما از جايگزيني ذخاير بدن مادر، مساله کم خوني و شيردهي صحبت مي کنيم، به نوع زايمان و اين مسايل ربطي ندارد.

با معضل سن ازدواج چه کنيم؟

امروزه يکي از مهم ترين مسايل مربوط به رعايت فاصله بين دو بارداري در خانم ها به سن مادر برمي گردد. اين خانم ها معمولا از دو طرف تحت فشار هستند و قصد دارند در مدت زماني که در اختيار دارند به هدف خود برسند و دو بارداري و زايمان متوالي داشته باشند. ما نمي توانيم به خانمي که در سن بيش از سي و چند سال ازدواج مي کند، بگوييم فقط يک بار باردار شود، چون اگر بخواهد فاصله مناسب بين دو بارداري را رعايت کند، سن بارداري دوم او از 35 سال که مرز بارداري در خانم هاست، مي گذرد.

توصيه ما براي سن بارداري بين 20 تا 30 سالگي است و سن 18 تا 35 سال به عنوان مرز بارداري به خانواده و افراد آن باز مي گردد و ما به عنوان کارشناس وظيفه داريم، افراد را با خطرات بارداري در سنين بالا و همچنين بارداري هاي متوالي با فاصله کم آگاه کنيم.

در اين ميان خانم هايي هستند که پس از 35 سال ازدواج مي کنند يا قصد بارداري دارند. به اين افراد توصيه مي شود تمام مقدمات و بهداشت دوران بارداري را تحت نظر پزشک خود، با بالاترين کيفيت رعايت کنند تا حتي الامکان از عوارض بارداري در سنين بيش از 35 سال فاصله بگيرند.

بخش سلامت تبيان

منبع: هفته نامه سلامت