چگونه فرزندانمان باهوش شوند؟
تمامي اطلاعاتي را كه در اينجا به آن اشاره خواهيم كرد، يافتههاي كليدي و تحقيقاتي در زمينه مغز و روانشناسي كودك است. داشتن يك كودك باهوش مزاياي بيشماري دارد. آنها به راحتي دوران مدرسه را طي ميكنند و موفق به دريافت بورسهاي تحصيلي ميشوند و شما بهعنوان يك پدر يا مادر ميتوانيد به آنها افتخار كنيد. آنها ممكن است به يك كار آفرين موفق و يا يك هنرمند تبديل شوند و بتوانند مشكلات اساسي و جدي جهان را حل كنند. اگر چه ژن در ميزان هوش كودك نقش مهمي دارد، اما عامل اصلي نيست و سرنوشت و تقدير كودك نميتواند فقط به ژن او مربوط شود. اگر باردار هستيد و يا تصميم به باردار شدن داريد، ميتوانيد اطلاعات ويژهاي براي رشد مغز نوزاد در رحم مادر كسب كرده و با رعايت آنها، پرورش مغز و هوش نوزادتان را از زماني كه در رحم شما است آغاز كنيد.
تمامي اطلاعاتي را كه در اينجا به آن اشاره خواهيم كرد، يافتههاي كليدي و تحقيقاتي در زمينه مغز و روانشناسي كودك است. داشتن يك كودك باهوش مزاياي بيشماري دارد. آنها به راحتي دوران مدرسه را طي ميكنند و موفق به دريافت بورسهاي تحصيلي ميشوند و شما بهعنوان يك پدر يا مادر ميتوانيد به آنها افتخار كنيد. آنها ممكن است به يك كار آفرين موفق و يا يك هنرمند تبديل شوند و بتوانند مشكلات اساسي و جدي جهان را حل كنند. اگر چه ژن در ميزان هوش كودك نقش مهمي دارد، اما عامل اصلي نيست و سرنوشت و تقدير كودك نميتواند فقط به ژن او مربوط شود. اگر باردار هستيد و يا تصميم به باردار شدن داريد، ميتوانيد اطلاعات ويژهاي براي رشد مغز نوزاد در رحم مادر كسب كرده و با رعايت آنها، پرورش مغز و هوش نوزادتان را از زماني كه در رحم شما است آغاز كنيد.
راهكارهاي بالا بردن هوش بهطور خلاصه براي بالا بردن هوش كودك ميتوانيد از راهكارهاي زير استفاده نماييد:
- با كودك خود ارتباط برقرار كرده با او بازي كنيد تا حس دوست داشتن در او ايجاد شود: دانشمندان دريافتند كودكاني كه كمتر بازي ميكنند و مادرشان آنها را كمتر در آغوش ميگيرند و با والدين خود كمتر در تعامل هستند، مغز كوچكتري دارند و مغز آنها به خوبي رشد نميكند. محبت ميان شما و كودكتان، به او كمك ميكند تا پايه و اساس مهارت فكر كردن را بياموزد.
- با كودك خود صحبت كنيد: صحبت كردن با كودك، مهارتهاي گفتاري او را تقويت ميكند. وقتي كه كودك شما صحبت ميكند، به حرفهاي او گوش دهيد. اين كار، برقراري ارتباط را تقويت ميكند و تواناييهاي كودك را افزايش ميدهد.
- براي كودك خود كتاب بخوانيد: از زماني كه حتي كودك شما متوجه لغات نميشود، براي او كتاب بخوانيد. اين كار ضمن تقويت مهارتهاي گفتاري هوش او را افزايش ميدهد و همچنين علاقه او را به خواندن كتاب و مطالعه بيشتر ميكند.
- اجازه دهيد كودكتان بازي كند: وقتي كودك بازي ميكند، مهارتهاي اجتماعي، جسمي و روحي او پرورش مييابد و هنگام بازي با كودكان ديگر، با برداشتها، احساسات و نظرات و تجارب آنها آشنا ميشود.
- كودك خود را به ورزش كردن تشويق كنيد: ورزش نه تنها او را قوي، بلكه با هوش نيز ميكند و باعث افزايش جريان خون در مغز و ساخته شدن سلولهاي مغزي جديد ميشود. همچنين در ميزان هوش بزرگسالان تأثير مثبت ميگذارد؛ ولي از آنجا كه مغز كودك هنوز بهطور كامل شكل نگرفته است. تأثير آن روي مغز او بسيار بيشتر است.
- موسيقي را به بخشي از زندگي كودك خود تبديل كنيد: مطالعات نشان دادهاند گوش دادن به موسيقي حافظه را تقويت ميكند، توجه، انگيزه و يادگيري كودك را افزايش و همچنين استرس را كه براي مغز كودك بسيار مخرب است، كاهش ميدهد. نواختن يك آلت موسيقي، تفكر و استدال كودك را بالا برده و اين كودكان نسبت به ساير كودكان در رشته رياضي موفقتر خواهند بود.
- اجازه دهيد، كودكتان كارهاي متفاوت انجام دهد: كودكان از رفتار بزرگسالان الگوبرداري ميكنند. اگر او شما را در حين مطالعه، نوشتن، ساختن و يا انجام كارهاي خلاق ببيند، از شما تقليد كرده و به انجام اين كارها علاقهمند ميشود.
- تماشاي تلويزيون را محدود كنيد: كودك شما نبايد قبل از دو سالگي تلويزيون تماشا كند؛ زيرا فرصت بازي، ايجاد روابط اجتماعي، خواندن و آموزش را از دست خواهد داد و نميتواند فعاليتهاي مهمتري را كه موجب رشد مغز او ميشود، انجام دهد.
- كودك خود را تشويق كنيد بازيهاي رايانهاي فكري انجام دهد: يادگيري و تفريح توام، بهترين روش براي آموزش كودكان است. اين بازيها علاوه بر اينكه هماهنگي دست و چشم كودك را افزايش ميدهند، او را با تكنولوژي آشنا ميكنند و دانش موسيقي، صدا، رياضي و ... كودك نيز تقويت ميشود.
- از رژيم غذايي سالم استفاده كنيد: تغذيه سالم كودك در ميزان هوش او نقش عمدهاي دارد. تغذيه صحيح كودك از زماني كه در رحم مادر است، بايد آغاز شود. يك رژيم غذايي سرشار از پروتئين (تخممرغ، ماهي، گوشت)، توجه، هوشياري و تفكر كودك را افزايش ميدهد. كربوهيدراتها، سوخت مغز را تأمين ميكنند و بهترين آنها در ميوهها و غلات وجود دارند. ويتامينها و مواد معدني را نيز فراموش نكنيد.
تحرك مغز كودك با بازي
اولين روز زندگي، مغز كودك شروع به شكلگيري ميكند. مغز او متشكل از صد ميليارد سلول به نام نورون است كه مانند يك جاده و يا پل به يكديگر متصل هستند. هر چقدر ارتباط و اتصال ميان نورونها قويتر باشد، او باهوشتر خواهدبود. اين اتصالات زماني كه كودك در معرض محيط، رنگها، صداها، بوها، حركات و يا حتي آغوش مادر قرار گيرد، شكل ميگيرند. كارهاي سادهاي همچون صحبت كردن با كودك، استفاده از لباسهاي رنگارنگ و يا لمس انگشتان، مغز كودك را تقويت و اين اتصالات را قويتر ميكند. به عبارت ديگر، قرار دادن كودك در محيط غني و سالم موجب تحريك و رشد مغز او ميشود. همچنين بازيهاي ساده، فعاليتهاي فكري و فيزيكي كودك را تقويت ميكند. مطالعات نشان ميدهند نوزاداني كه مغز آنها تحريك ميشود، زودتر از ساير كودكان مستقل ميشوند و از خود تصور بهتري دارند و كودكاني كه به آنها رسيدگي و مغز آنها براي رشد تحريك نميشود، در سالهاي ابتدايي مدرسه با مشكل روبهرو خواهند شد و اين مشكل ممكن است تا سالها همراه او باشد. همچنين پژوهشگران دريافتند كودكاني كه داراي پس زمينههاي ژنتيكي يكسان هستند و يا حتي در يك خانواد به دنيا آمدهاند، اگر در محيطهاي مختلف رشد كنند، مقدار هوش و تواناييهاي آنها از يكديگر متفاوت خواهد شد. نوزاداني كه در يك محيط هوشمند پرورش داده ميشوند، شخصيت بهتري خواهند داشت و هوش آنها بيشتر خواهد بود. تحريك نوزاد و بازي با او، هم براي شما و هم براي نوزادتان سرگرم كننده خواهد بود و نه تنها كودك بهتر رشد ميكند، بلكه شما نيز به شناخت بهتري از كودكتان دست خواهيد يافت و اولين معلم تأثيرگذار در زندگياش خواهيد بود. در زير به برخي از بازيهاي متناسب با سن كودك اشاره شده است كه با انجام اين بازيها ميتوانيد مغز كودك را براي رشد بهتر تحريك كنيد (استفاده از محيط و اسباببازيها در حركات بيخطر در بازي فراموش نشود).
شش ماهگي
- ايجاد اعتماد: او را در آغوش بگيريد و با او صحبت كنيد و لبخند بزنيد و به او ياد دهيد كه ميتواند به شما و ديگران اعتماد كند.
- حركت دادن: نوزاد را روي پاهايتان و يا درون گهواره قرار داده تكان دهيد و براي او آواز بخوانيد.
- اطراف كودكتان سر و صدا كنيد: دست بزنيد و يا محكم و ناگهاني به در بكوبيد و در موقعيتهاي مختلف در اطراف كودك صداهاي غير معمول ايجاد كنيد و يا براي او يك موسيقي آرام و دلنشين بگذاريد.
- براي كودك لالاييهاي كودكانه و ساده بخوانيد.
- ترانههاي دوره مهد كودك خودتان را براي او بخوانيد: او را روي زانوي خود بخوابانيد و با آهنگ و ريتم براي او شعر بخوانيد و هر گاه خواستيد روي يك كلمه خاص تاكيد كنيد، كودكتان را حركت دهيد تا با حركت شما به اهميت آن پي ببرد.
- با كودك خود برقصيد: با يك موسيقي آرام و ملايم، همان طور كه كودكتان را در آغوش گرفتهايد، در سراسر اتاق با او آرام برقصيد.
- با يك نخ محكم رنگي، جغجغه و يا تصاوير و اسباببازيهاي رنگي كوچك را به تخت او بياويزيد و اطمينان حاصل كنيد كه ميتواند آنها را ببيند. سپس به آرامي اسباببازيها را حركت دهيد و در مورد هر يك با كودك خود صحبت كنيد. هر گاه كودك خسته شد و سر خود را چرخاند و توجه خود را از آنها برداشت، اين كار را متوقف كنيد.
- اسباببازيها را هر چند روز يكبار تعويض كنيد.
- با يك اسباببازي صدادار توجه كودك را به خود معطوف و با تكان دادن آن به سمت پايين و بالا و چپ و راست، چشمان و توجه او را به خود جلب كنيد. شما ميتوانيد با اسباببازي گونه نوزاد خود را لمس كنيد.
- سر كودك خود را بچرخانيد و او را تشويق كنيد تا اشياي زيبا را ببيند.
- او را در آغوش بگيريد و اجازه دهيد حالات چهره شما را ببيند. به صورت او زل بزنيد و حالت ابرو و چشم خود را تغيير دهيد و يا بلندبلند بخنديد و زبان درازي كنيد.
- به كودك خود آموزش دهيد كه اشيا را نگهدارد: يك اسباببازي كوچك را به دست او نزديك كند تا انگشتان دستش را باز كند و سعي كند آن را بگيرد.
- نوزاد خود را ماساژ دهيد: ماساژ شما زبان نوزاد ميشود و برخي از پژوهشگران اعتقاد دارند كه سيستم ايمني بدن و رشد ماهيچهها را بهبود ميبخشد و ترشح هورمون رشد افزايش مييابد.
- پاهاي كودك را همانند حركت پاي دوچرخه تكان دهيد و او را تشويق كنيد تا خودش به تنهايي اين كار را انجام دهد.
6 - 12 ماهگي
- با قرار دادن يك بالش پشت كودك او را در حالت نشسته قرار دهيد و آينهاي در مقابلش بگذاريد. بينياش را به او نشان دهيد و كلمه بيني را تكرار كنيد. سعي كنيد به او آموزش دهيد كه بيني خود را لمس كند. كودك را روبهروي يك آينه قرار دهيد و صورت او را با يك پارچه نازك بپوشانيد و نامش را صدا بزنيد و بگوييد كودك من (اسم بچه) كجاست و سپس پارچه را از روي صورت او برداريد و بگوييد اينجاست. بعد از چند بار كه اين كار را انجام داديد، كودك شما با شنيدن اسمش، خودش پارچه را از روي صورتش برخواهد داشت.
- يك كاغذ رنگي روي يك چراغ قوه نصب كنيد تا نور آن رنگي شود و آنرا روي اسباببازي و سقف اتاق كودك روشن و خاموش كنيد تا متوجه نور شود و آنرا دنبال كند.
- براي كودكتان، كتابهاي تصويري بخوانيد.
- طوري كودك را در آغوش بگيريد كه بتواند صورت شما را ببيند و سپس هر صدايي كه از خود در ميآورد (مثل دَ دَ يا لَ لَ و...) را مانند خودش با خوشحالي تكرار كنيد تا دريابد كه شما از صحبت كردن او خوشحال هستيد.
- اجازه دهيد با اسباببازيهاي صدار دار، مثل عروسكهاي آواز خوان و يا ماشينهاي كنترلي بازي كند و چگونگي استفاده از آنها را به او بياموزيد.
- قطعهاي از اسباببازي او را نشان دهيد و با او بازي كنيد؛ سپس آنرا در جيب خود به گونهاي كه قسمتي از آن مشخص باشد، مخفي كنيد و از او بپرسيد كه اسباببازياش كجاست. وقتي كودك آنرا يافت، مجدداً همان حركت را تكرار كنيد.
- يك اسباببازي شبيه زنگ را به كودك خود نشان دهيد تا ببيند با تكان دادن آن بهوسيله انگشتان از آن صدا بلند ميشود. اين بازي به كودك ياد ميدهد كه چگونه از انگشتان خود استفاده كند.
- به كودك ياد دهيد كه رفتارهاي شما را تقليد كند؛ مثل دست زدن، بوسيدن و ... و هر بار موفق شد اين كار را انجام دهد، او را در آغوش بگيريد و ببوسيد.
- به كودك كمك كنيد تا راه برود؛ مثلاً چند اسباببازي را در فواصل كوتاه از يكديگر قرار دهيد و از او بخواهيد آنها را بردارد.
- كودك خود را به غريبهها معرفي كنيد و او را در آغوش بگيريد و پس از چند دقيقه در آغوش شخص غريبه قرار دهيد و از فرد غريبه بخواهيد با يك اسباببازي و يا يك چيز جالب كودك را تشويق كند تا در آغوش او بماند.
- دو طرف يك جعبه را سوراخهاي ريز و درشت كنيد و از كودك بخواهيد اسباببازيهايش را درون جعبه بريزيد. او با اين كار متوجه خواهد شد كه براي داخل كردن هر اسباببازي به درون جعبه به چه فضايي نيازمند است.
- اولين پازلي كه براي كودك تهيه ميكنيد، بايد به روش متناسب كردن و جور كردن وسايل با يكديگر باشد
- در نقاط مختلف اتاق بنشينيد و كودك خود را صدا كنيد و زماني كه به شما نگاه كرد براي او يك اسباببازي تكان دهيد.
- اجازه دهيد سليقه كودك شما رشد كند و طعم و مزههاي مختلف را ياد بگيرد و چيزهاي جديد را مزهمزه كند.
تأثير موسيقي بر حافظه كودك
مطالعات نشان ميدهند كه يادگيري موسيقي هوش كودك را افزايش ميدهد. هنگامي كه فرزند شما نواختن يك آلت موسيقي را ميآموزد، قابليتهاي ديگر او نيز تقويت ميشود:
- دكتر جيمز كاترال در سال 1997 با توجه به 10 سال تحقيق كه بر روي 25000 دانشآموز انجام داد، دريافت افرادي كه از سن كودكي شروع به يادگيري موسيقي ميكنند، مهارتهاي خواندن آنها نسبت به ساير كودكان بسيار بيشتر خواهد بود.
- دانشآموزان دبيرستانهاي موسيقي بيشتر مواقع در دروس رياضي نمرات بالاتري كسب ميكنند.
- هوش دانشآموزاني كه به مدت 9 ماه و هفتهاي حداقل يكبار به يادگيري پيانو ميپردازند، حداقل 3 امتياز بيشتر از ساير افراد است. آنها مفاهيم علمي و رياضيات را با سهولت بيشتري ياد ميگيرند و 34 درصد بيش از ساير كودكان در دروس استدلالي، موفق هستند.
- مطالعه ديگري نشان ميدهد كه دروس موسيقي ذهن كودك را فعالتر و بازتر ميكند. هانا پلادي، متخصص مغز و اعصاب است كه فعاليتهاي مربوطه به موسيقي در طول زندگي با پيري مغز مبارزه و آنرا بالا رفتن سن منطبق ميكند و از آنجا كه يادگيري يك آلت موسيقي نياز به سالها تمرين و ممارست دارد، فعاليت متناوب مغز، خطرات افزايش سن و مغز را كاهش ميدهد.
براي آموزش موسيقي لازم است نمادهاي موسيقي به شكل ملودي به ذهن سپرده شوند. اين امر به كودك كمك ميكند تا بتواند اجسام را تجسم كرده و آنها را به خاطر بسپارد. علاوه بر اين، نظم و انضباط او افزايش مييابد و با آن احساسات خود را به خوبي بروز ميدهد.